یزد، شهری که به خاطر بادگیرها و بافت تاریخی‌اش در جهان شهرت دارد، تنها به بناهای خشتی و کوچه‌های باریک محدود نمی‌شود. در اطراف این شهر کویری، روستاهایی وجود دارند که مانند نگین‌هایی در دل کویر می‌درخشند.
این روستاها با طبیعت سرسبز، آب‌وهوای خنک، معماری سنتی و تاریخ چند صدساله، مقصدهایی ایده‌آل برای گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ هستند. از روستاهای زرتشتی‌نشین با آیین‌های باستانی گرفته تا دهکده‌های ییلاقی در دامنه شیرکوه، هر کدام از این مکان‌ها تجربه‌ای متفاوت و به‌یادماندنی ارائه می‌دهند.
در این مقاله، با معرفی زیباترین، خنک‌ترین و قدیمی‌ترین روستاهای یزد، همراه با اطلاعات کاربردی، شما را به سفری جذاب در اطراف این شهر دعوت می‌کنیم.
تعداد روستاهای استان یزد
استان یزد، با وجود آب‌وهوای کویری، میزبان تعداد زیادی روستا با ویژگی‌های منحصربه‌فرد است. بر اساس اطلاعات موجود، این استان بیش از ۱۰۰۰ روستا دارد که در شهرستان‌های مختلف از جمله تفت، مهریز، اردکان، میبد، بافق، ابرکوه، اشکذر، بهاباد، خاتم و یزد پراکنده‌اند.
این روستاها از نظر تاریخی، فرهنگی و طبیعی تنوع بالایی دارند و برخی از آن‌ها به دلیل قدمت، معماری یا موقعیت جغرافیایی، در فهرست مقاصد گردشگری قرار گرفته‌اند. بسیاری از این روستاها به دلیل نزدیکی به کوهستان شیرکوه یا وجود قنات‌ها و چشمه‌ها، آب‌وهوای مطبوع‌تری نسبت به مرکز شهر یزد دارند و برای سفرهای خانوادگی و طبیعت‌گردی مناسب هستند.
زیباترین روستای یزد
روستای فهرج
روستای فهرج، که در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد قرار دارد، به دلیل بافت تاریخی و طبیعت بکرش به عنوان یکی از زیباترین روستاهای یزد شناخته می‌شود. این روستا با قدمتی بیش از ۵۰۰۰ سال، ترکیبی از تاریخ و طبیعت را به نمایش می‌گذارد.
کوچه‌های خشتی و گلی، مسجد جامع فهرج (یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران متعلق به قرن اول هجری)، و قلعه باستانی از جاذبه‌های اصلی این روستا هستند.
اطراف فهرج، کمپ کویری فهرج نیز قرار دارد که امکاناتی مانند زیپ‌لاین، سافاری و تماشای آسمان پرستاره کویر را برای گردشگران فراهم می‌کند. این روستا با معماری سنتی و مناظر کویری‌اش، مقصدی ایده‌آل برای عکاسی و تجربه زندگی روستایی است.
آدرس: یزد، ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد، جاده یزد-بافق، روستای فهرج
نکته: برای اقامت در کمپ کویری، رزرو قبلی ضروری است.
خنک‌ترین روستای یزد
روستای ده بالا
روستای ده بالا، واقع در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی تفت، به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه شیرکوه، خنک‌ترین روستای یزد محسوب می‌شود. این روستا با ارتفاع ۲۶۰۰ متری از سطح دریا، آب‌وهوایی ییلاقی و معتدل دارد که در تابستان‌های گرم یزد، پناهگاهی دل‌انگیز برای گردشگران است.
بافت تاریخی ده بالا با خانه‌های خشتی، حسینیه و زینبیه، و همچنین باغ‌های میوه مانند گیلاس، گردو و زردآلو، این روستا را به مقصدی جذاب تبدیل کرده است. مسیرهای پیاده‌روی در طبیعت اطراف و مناظر کوهستانی، تجربه‌ای متفاوت از یزد کویری ارائه می‌دهند.
آدرس: یزد، ۳۰ کیلومتری جنوب غربی تفت، روستای ده بالا
نکته: لباس گرم برای شب‌های خنک و کفش مناسب برای پیاده‌روی همراه داشته باشید.
قدیمی‌ترین روستاهای یزد
یزد با قدمتی چند هزارساله، میزبان برخی از قدیمی‌ترین روستاهای ایران است که تاریخ و فرهنگ غنی این منطقه را به نمایش می‌گذارند. در ادامه، به چند نمونه برجسته اشاره می‌کنیم:
روستای خرانق
روستای خرانق، با قدمتی بیش از ۴۵۰۰ سال، یکی از قدیمی‌ترین روستاهای یزد است که در ۸۵ کیلومتری شهر یزد قرار دارد. این روستا که به «زادگاه خورشید» معروف است، دارای قلعه‌ای خشتی با ۶ برج نگهبانی و کوچه‌های پیچ‌درپیچ است که تا چند دهه پیش مسکونی بود.
منارجنبان خرانق، کاروانسرای تاریخی و بقعه مشهدک از دیگر جاذبه‌های این روستا هستند. خرانق به دلیل موقعیت کوهستانی، آب‌وهوای خنک‌تری نسبت به مرکز یزد دارد و معادن سنگ آهن و روی آن نیز شهرت دارند.
آدرس: یزد، ۸۵ کیلومتری اردکان، روستای خرانق
نکته: مسیر دسترسی به خرانق آسفالت است، اما برای بازدید از معادن، راهنمای محلی توصیه می‌شود.
روستای سریزد
روستای سریزد، واقع در ۵ کیلومتری مهریز، با قدمتی از دوران سلجوقیان، یکی دیگر از قدیمی‌ترین روستاهای یزد است. این روستا که در گذشته به عنوان دروازه یزد شناخته می‌شد، دارای کاروانسراهای تاریخی، آب‌انبارها و قلعه‌های قدیمی است.
معماری خشتی و ساباط‌های سنتی سریزد، جلوه‌ای از زندگی باستانی را به نمایش می‌گذارند. این روستا به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیرهای تجاری، در گذشته از رونق بالایی برخوردار بود.
آدرس: یزد، ۵ کیلومتری مهریز، روستای سریزد
نکته: بازدید از کاروانسراها در صبح زود یا عصر به دلیل خنکی هوا مناسب‌تر است.
روستای هرفته
روستای هرفته، واقع بین بیابان‌های فهرج و خویدک، با قدمتی از دوران ساسانیان، یکی دیگر از روستاهای باستانی یزد است. این روستا که به دلیل خشکسالی‌های طولانی، بسیاری از ساکنانش را از دست داده، همچنان دارای بافت تاریخی و بناهایی مانند مسجد و امامزاده است.
هرفته به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای که شاهد جنگ‌های اعراب و ایرانیان بود، چندین بار مرمت شده و تاریخچه‌ای غنی دارد.
آدرس: یزد، بین بیابان‌های فهرج و خویدک، روستای هرفته
نکته: به دلیل کم‌جمعیت بودن روستا، امکانات اقامتی محدود است.
روستاهای دیدنی اطراف یزد
علاوه بر روستاهای ذکرشده، یزد میزبان دهکده‌های دیگری است که به دلیل جاذبه‌های طبیعی، تاریخی یا فرهنگی، ارزش بازدید دارند:
روستای قطرم
روستای قطرم، با معماری پلکانی شبیه به ماسوله، در ۴۶ کیلومتری بافق قرار دارد و قدمتی حدود ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد دارد.
این روستا به دلیل نخلستان‌های سرسبز، چشمه‌های طبیعی و مسیرهای آفرود، مقصدی محبوب برای طبیعت‌گردی است. اقامتگاه‌های بوم‌گردی قطرم نیز امکان تجربه زندگی روستایی و خرید خرما را برای گردشگران فراهم می‌کنند.
آدرس: یزد، ۴۶ کیلومتری جنوب شرقی بافق، روستای قطرم
نکته: برای مسیرهای آفرود، خودرو مناسب یا راهنمای محلی توصیه می‌شود.
روستای طزرجان
روستای طزرجان، در دامنه شیرکوه و نزدیک به ده بالا، یکی دیگر از روستاهای ییلاقی یزد است که با چنار ۱۵۰۰ ساله و چشمه‌های متعددش شناخته می‌شود.
این روستا با باغ‌های حافظی و ییلاق دومنار، برای طبیعت‌دوستان و کوهنوردان جذاب است. بافت تاریخی و غارهای اطراف طزرجان نیز به جذابیت آن افزوده‌اند.
آدرس: یزد، شهرستان تفت، روستای طزرجان
نکته: برای کوهنوردی، تجهیزات مناسب و راهنما همراه داشته باشید.
روستای فراشاه (اسلامیه)
روستای فراشاه یا اسلامیه، در ۱۰ کیلومتری تفت، به دلیل چشمه تامهر و کوچه‌باغ‌های سرسبزش، یکی از مقاصد گردشگری محبوب یزد است.
این روستا که در دامنه شیرکوه قرار دارد، آب‌وهوایی خنک و معتدل دارد و چنار ۱۵۰۰ ساله آن در فهرست میراث طبیعی ایران ثبت شده است. فراشاه به عنوان یک قطب تجاری و گردشگری، امکانات رفاهی خوبی برای مسافران ارائه می‌دهد.
آدرس: یزد، ۱۰ کیلومتری تفت، روستای فراشاه
نکته: چشمه تامهر در بهار و تابستان پرآب‌تر است.
روستای زرتشتیان یزد
روستای چم
روستای چم، در ۵ کیلومتری تفت، به «پایتخت زرتشتیان ایران» معروف است و یکی از مهم‌ترین روستاهای زرتشتی‌نشین یزد محسوب می‌شود. این روستا با آب‌وهوای گرم و خشک، اما پوشش گیاهی خاص و یادگارهای تاریخی مانند آتشکده و درخت سرو ۳۰۰۰ ساله، مقصدی منحصربه‌فرد برای گردشگران است.
مردم چم همچنان آداب و رسوم سنتی زرتشتی را حفظ کرده‌اند و لباس‌های رنگارنگ زنان در مراسم‌های خاص، جلوه‌ای زیبا به این روستا می‌بخشد. دخمه چم نیز یکی از جاذبه‌های تاریخی این روستا است.
آدرس: یزد، ۵ کیلومتری تفت، دهستان پیشکوه، روستای چم
نکته: برای شرکت در مراسم زرتشتی، هماهنگی با اهالی روستا لازم است.
روستای مبارکه
روستای مبارکه، در شهرستان تفت، یکی دیگر از روستاهای زرتشتی‌نشین یزد است که با آثار تاریخی مانند آتشکده باستانی و درخت سرو ۶۰۰ ساله، شهرت دارد.
این روستا با خانه‌های سنتی و مراسم‌های زرتشتی، فضایی برای آشنایی با فرهنگ و آیین‌های این دین باستانی فراهم می‌کند. مبارکه به دلیل نزدیکی به شهر یزد و آب‌وهوای معتدل، برای سفرهای کوتاه خانوادگی مناسب است.
آدرس: یزد، شهرستان تفت، روستای مبارکه
نکته: بازدید از آتشکده با هماهنگی با نگهبانان امکان‌پذیر است.
نکات کاربردی برای سفر به روستاهای یزد
- بهترین زمان سفر: بهار و پاییز به دلیل آب‌وهوای معتدل، بهترین زمان برای بازدید از روستاهای یزد هستند. تابستان برای روستاهای ییلاقی مانند ده بالا و فراشاه مناسب است.
- لوازم مورد نیاز: کلاه، ضدآفتاب، آب آشامیدنی و کفش مناسب برای پیاده‌روی در مناطق کوهستانی و کویری ضروری است.
- اقامت: بسیاری از روستاها مانند قطرم و خرانق دارای اقامتگاه‌های بوم‌گردی هستند. رزرو قبلی برای اقامت توصیه می‌شود.
- راهنمای محلی: برای بازدید از غارها یا مسیرهای کوهستانی، همراهی راهنمای محلی ایمنی سفر را افزایش می‌دهد.
اگر فرصت داشتید، بازدید از قنات‌های یزد را هم از دست ندهید. هرچند دسترسی به آن‌ها کمی دشوار است، اما تجربه‌ای لذت‌بخش و متفاوت خواهد بود.
جمع‌بندی
روستاهای یزد، از فهرج با بافت تاریخی‌اش گرفته تا ده بالا با آب‌وهوای خنک و چم با فرهنگ زرتشتی، گنجینه‌ای از تاریخ، طبیعت و فرهنگ هستند.
در مقالات قبلی به معرفی جاهای دیدنی یزد در شب و روز پرداخته‌ایم؛ پیشنهاد می‌کنیم حتماً این مطلب جذاب را مطالعه کنید و با جاذبه‌های متفاوت این شهر تاریخی بیشتر آشنا شوید.
روستاهای یزد نه‌تنها فرصتی برای فرار از گرمای کویر فراهم می‌کنند، بلکه با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، تجربه‌ای غنی از سفر به قلب ایران ارائه می‌دهند. با برنامه‌ریزی مناسب و توجه به نکات کاربردی، می‌توانید سفری خاطره‌انگیز به این دهکده‌های زیبا داشته باشید.
این مقاله با معرفی کامل این مقاصد، شما را به سفری دعوت می‌کند که هم روحتان را تازه می‌کند و هم شما را با فرهنگ و تاریخ غنی یزد آشنا می‌سازد.
