جالب است بدانید پاسخ این پرسش خیلی کوتاه است: بزرگترین کوه جهان، اورست در رشته‌کوه هیمالیا است که ارتفاعی حدود ۸۸۴۸ متر دارد. اما داستان فقط همین یک عدد نیست. اورست نماد شکوه طبیعت و آرزوی بسیاری از کوهنوردان است. حالا تصور کنید ایستادن بر فراز نوک قله اورست، جایی که آسمان به زمین نزدیک‌تر به نظر می‌رسد! در این مقاله با زبانی ساده و دوستانه می‌خواهیم با هم سفری کنیم از ارتفاعات دماوند تا اورست و حتی کوه‌های کمتر شناخته‌شده، تا بهتر درک کنیم چرا لقب مرتفع ترین کوه جهان به اورست تعلق گرفته است.
ارتفاع دماوند و اورست
کوه اورست در مرز دو کشور نپال و تبت قرار گرفته است و بخشی از رشته‌کوه عظیم هیمالیا محسوب می‌شود. این رشته‌کوه صدها قله دارد و اورست با ارتفاع ۸۸۴۸ متر از سطح دریا، مرتفع‌ترین آن‌ها و البته بلند ترین کوه جهان به شمار می‌آید. اورست به‌تنهایی یک کوه واحد است، اما مجموعه‌ای از قله‌های همسایه مانند لوتسه (۸۵۱۶ متر) و ناپتسه (۷۸۶۱ متر) در اطراف آن قرار دارند و با هم یکی از وسیع‌ترین و باشکوه‌ترین مناظر کوهستانی جهان را می‌سازند. اورست در شمال نپال و منطقه‌ای نزدیک به شهر کاتماندو قرار گرفته و سالانه هزاران کوهنورد و گردشگر از سراسر دنیا به این منطقه سفر می‌کنند.
ویژگی‌های رشته‌کوه هیمالیا
رشته‌کوه هیمالیا یکی از شگفتی‌های طبیعی زمین است و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد:
- طول و گستردگی: هیمالیا حدود ۲۴۰۰ کیلومتر طول دارد و از شرق به غرب پنج کشور را در بر می‌گیرد: هند، نپال، بوتان، چین (تبت) و پاکستان.
- عرض: پهنای آن بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر متغیر است.
- قله‌های مرتفع: ۱۰ قله از ۱۴ قله‌ی بالای ۸۰۰۰ متر دنیا در هیمالیا قرار دارند، از جمله اورست، لوتسه، ماکالو و کانچنجانگا.
- اوج شکوه – اورست: اورست با ارتفاع ۸۸۴۹ متر (طبق آخرین اندازه‌گیری ۲۰۲۰ توسط چین و نپال) بلندترین قله جهان است و در مرز نپال و تبت قرار گرفته. به همین دلیل هیمالیا نه تنها مرتفع‌ترین، بلکه پرچالش‌ترین منطقه کوهنوردی دنیاست.
- جوانی زمین‌شناسی: هیمالیا حدود ۵۰ میلیون سال پیش بر اثر برخورد صفحه قاره‌ای هند با صفحه اوراسیا شکل گرفت. همین موضوع باعث شده هنوز هم در حال رشد باشد؛ یعنی قله‌ها هر سال چند میلی‌متر بلندتر می‌شوند.
- اهمیت فرهنگی و مذهبی: این رشته‌کوه در آیین‌های هندو و بودایی مقدس شمرده می‌شود و کوه‌هایی مانند کایلاش برای بسیاری از مردم جنبه معنوی دارد.
ارتفاع دماوند و اورست
وقتی صحبت از مقایسه می‌شود، باید گفت ارتفاع کوه دماوند حدود ۵۶۱۰ متر است که آن را به بلندترین قله ایران و خاورمیانه تبدیل می‌کند. اما دماوند چندمین کوه بلند جهان است؟ در مقایسه با اورست که ۸۸۴۸ متر ارتفاع دارد، دماوند جایگاهی در میان قله‌های نخست جهان ندارد، ولی همچنان در منطقه اهمیت خاصی دارد. ارتفاع کوه دماوند نه‌تنها از نظر جغرافیایی بلکه از منظر فرهنگی و تاریخی نیز برای ایرانیان ارزشمند است. این مقایسه نشان می‌دهد که اورست به‌عنوان مرتفع ترین کوه جهان از نظر اندازه و وسعت در سطحی جهانی قرار دارد، در حالی که دماوند نمادی ملی و منطقه‌ای محسوب می‌شود.
صعود به اورست چقدر طول می‌کشد؟
صعود به اورست ماجراجویی ساده‌ای نیست. معمولاً حدود دو ماه زمان می‌برد تا کوهنوردان بتوانند خود را با شرایط سخت ارتفاع سازگار کنند. سفر از کمپ اصلی تا قله چندین مرحله دارد و نیازمند صبر، قدرت بدنی و البته تجربه است. کسانی که به دنبال فتح بلند ترین کوه جهان هستند، باید آماده سرمای شدید، کمبود اکسیژن و شرایطی کاملاً غیرقابل‌پیش‌بینی باشند.
منطقه مرگ اورست
از ارتفاع ۸۰۰۰ متری به بالا در اورست اصطلاحاً وارد “منطقه مرگ” می‌شویم. در این ارتفاع میزان اکسیژن به حدی کم است که بدن انسان نمی‌تواند مدت زیادی دوام بیاورد. بسیاری از جان‌باختگان اورست در همین منطقه بوده‌اند. برای همین عبور از این ارتفاع نیازمند تجهیزات کامل، سرعت عمل و شجاعت است. این بخش از مسیر جایی است که کوهنوردان باید بین ادامه راه و بازگشت تصمیمی سرنوشت‌ساز بگیرند.
سخت ترین قله جهان
جالب است بدانید اورست با وجود مرتفع بودن، از نظر فنی سخت‌ترین قله دنیا محسوب نمی‌شود. قله K2 با ارتفاع ۸۶۱۱ متر در پاکستان به دلیل شیب تند، یخچال‌های عظیم و شرایط جوی غیرقابل پیش‌بینی به عنوان سخت‌ترین قله جهان شناخته می‌شود. بسیاری از کوهنوردان حرفه‌ای می‌گویند که صعود به K2 حتی خطرناک‌تر از اورست است.
خطرناک ترین کوه جهان
از نظر تعداد تلفات، کوه آناپورنا در نپال به عنوان خطرناک‌ترین کوه جهان معرفی می‌شود. آمار مرگ و میر صعودکنندگان در این کوه بالاتر از اورست و K2 است. شرایط ناپایدار آب‌وهوا، بهمن‌ها و مسیرهای پیچیده، آناپورنا را به کابوسی برای کوهنوردان تبدیل کرده است.
بلندترین قله های جهان به ترتیب ارتفاع
همان‌طور که می‌بینید، تقریباً تمام ۲۰ قله‌ی نخست جهان در هیمالیا و قراقروم قرار دارند. در مقابل، قله دماوند با ارتفاع ۵۶۱۰ متر، هرچند در سطح جهان در رتبه‌ای حدود ۴۴۵ قرار دارد، اما در ایران و خاورمیانه بلندترین قله به شمار می‌رود. این موضوع نشان می‌دهد که رتبه جهانی لزوماً اهمیت نمادین و فرهنگی یک کوه را کاهش نمی‌دهد؛ چرا که دماوند به‌عنوان «بام ایران» نقشی تاریخی و اسطوره‌ای در فرهنگ ایرانی دارد. همچنین این جدول نشان می‌دهد که بیشتر قله‌های مرتفع جهان در رشته‌کوه هیمالیا و قراقروم قرار دارند.
بلندترین قله‌های جهان به ترتیب ارتفاع (اصلاح‌شده)
| رتبه | نام قله | کشور | ارتفاع (متر) | رشته‌کوه |
|---|---|---|---|---|
| 1 | اورست (Everest) | نپال/چین | 8849 | هیمالیا، ماهالانگور |
| 2 | K2 (چوگوری) | پاکستان/چین | 8611 | قراقروم، بالتورو |
| 3 | کانچنجانگا | نپال/هند | 8586 | هیمالیا، کانچنجانگا |
| 4 | لوتسه | نپال/چین | 8516 | هیمالیا، ماهالانگور |
| 5 | ماکالو | نپال/چین | 8485 | هیمالیا، ماهالانگور |
| 6 | چو اویو | نپال/چین | 8188 | هیمالیا، ماهالانگور |
| 7 | دائولاگیری I | نپال | 8167 | هیمالیا، دائولاگیری |
| 8 | ماناسلو | نپال | 8163 | هیمالیا، ماناسلو |
| 9 | نانگا پاربات | پاکستان | 8126 | هیمالیا، نانگا پاربات |
| 10 | آناپورنا I | نپال | 8091 | هیمالیا، آناپورنا |
| 11 | گاشربروم I | پاکستان/چین | 8080 | قراقروم، بالتورو |
| 12 | برودپیک | پاکستان/چین | 8051 | قراقروم، بالتورو |
| 13 | گاشربروم II | پاکستان/چین | 8035 | قراقروم، بالتورو |
| 14 | شی‌شاپانگما | چین (تبت) | 8027 | هیمالیا، جوگال |
| 15 | گیاچونگ کانگ | نپال/چین | 7952 | هیمالیا، ماهالانگور |
| 16 | آناپورنا II | نپال | 7937 | هیمالیا، آناپورنا |
| 17 | گاشربروم IV | پاکستان | 7932 | قراقروم، بالتورو |
| 18 | هیمل‌چولی | نپال | 7893 | هیمالیا، ماناسلو |
| 19 | دیستاغیل سر | پاکستان | 7884 | قراقروم، هیسپار |
| 20 | نگادی چولی | نپال | 7871 | هیمالیا، ماناسلو |
نکته: دماوند — ایران — ۵۶۰۹ متر — البرز — نکته: دوازدهمین قلهٔ جهان از نظر برجستگی (نه ارتفاع)
وقتی می‌گوییم دماوند دوازدهمین قلهٔ برجسته جهان است، منظورمان برجستگی توپوگرافیک یا Topographic Prominence است. برجستگی یعنی تفاوت ارتفاع قله با پایین‌ترین دره یا گردنه‌ای که آن را به یک قله بلندتر متصل می‌کند. به زبان ساده، نشان می‌دهد که یک کوه چقدر نسبت به محیط اطرافش «خودش را بالا کشیده» و مستقل ایستاده.
در طول مسیر آشنایی با کوه‌ها نباید فراموش کنیم که در کنار غول‌هایی چون اورست، کوه‌های دیگر هم ارزشمندند. مثلاً کوه تفتان زاهدان به‌عنوان یک آتشفشان فعال در ایران، یا کوه نور عربستان که بار تاریخی و فرهنگی دارد، هر کدام داستان خاص خودشان را دارند. همچنین اگر به رشته‌کوه‌های طولانی علاقه دارید، باید بدانید رشته‌کوه آند در آمریکای جنوبی طولانی ترین کوه جهان به شمار می‌آید و هزاران کیلومتر امتداد یافته است.
سخن پایانی
کوه‌ها فقط توده‌ای از سنگ و یخ نیستند؛ آن‌ها نمادهایی از ایستادگی، عظمت و رازهای طبیعت‌اند. اورست با شکوه بی‌پایانش به ما یادآوری می‌کند که بلندپروازی مرز ندارد و دماوند با استواری‌اش در قلب البرز، ریشه‌های فرهنگی و تاریخی ما را زنده نگه می‌دارد. از هیمالیا تا البرز، از قله‌های ناشناخته تا نوک قله اورست، هر کوه داستانی از جسارت، امید و زیبایی در دل خود دارد. شاید نتوانیم همه را فتح کنیم، اما می‌توانیم از دور به آن‌ها نگاه کنیم و شگفتی جهان را درک کنیم.
