وایکینگ‌ها را اغلب با کلاه‌خود شاخ‌دار، کشتی‌های بلند چوبی و حملات بی‌رحمانه به سواحل اروپا به یاد می‌آوریم. اما اخیراً نظریه‌ای بحث‌برانگیز در میان پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ مطرح شده: آیا ریشه‌ی وایکینگ‌ها به ایران باستان بازمی‌گردد؟
این فرضیه نه‌تنها مرزهای جغرافیای سنتی تاریخ را به چالش می‌کشد، بلکه ما را به سفری جذاب میان اسطوره، ژنتیک و واقعیت‌های تاریخی می‌برد. با این مقاله از تریپ تودی همراه شوید.
وایکینگ ها که بودند؟
وایکینگ‌ها قوم‌هایی بودند از اسکاندیناوی (شامل نروژ، سوئد و دانمارک امروزی) که بین قرون ۸ تا ۱۱ میلادی به دریاها رفتند و به تجارت، کاوش و گاه غارت در سرتاسر اروپا و حتی آسیا پرداختند. آن‌ها به دلیل مهارت دریانوردی، فرهنگ جنگجویی و افسانه‌های نورس معروف‌اند.
ایرانیان و وایکینگ ها
نظریه ارتباط ایرانیان با وایکینگ‌ها، از پژوهش‌هایی نشأت گرفته که به بررسی ریشه‌های آریایی، ژنتیک اقوام هندواروپایی و شباهت‌های زبانی و فرهنگی بین برخی اقوام باستانی پرداخته‌اند.
مهم ترین دلایل مطرح شدن این نظریه را می توان به موارد زیر نسبت داد:
اشتراک زبانی در ریشه هندواروپایی
زبان نورس باستان (Old Norse) و زبان‌های ایرانی باستان مثل اوستایی و فارسی باستان، هر دو از خانواده‌ی هندواروپایی هستند. برخی واژه‌ها و ساختارهای زبانی مشابه‌اند، مثل “آذر” (آتش) در فارسی با “Áss” در نورس (اشاره به خدایان آتش و قدرت).
تحقیقات ژنتیکی و DNA
مطالعات ژنتیکی روی اسکلت‌های باستانی وایکینگ‌ها (مثل تحقیقاتی که در نشریه Nature منتشر شد) نشان می‌دهد که ژنوم آن‌ها ترکیبی از خاورمیانه، آسیای مرکزی و اروپاست. این یافته‌ها احتمال مهاجرت گروه‌هایی از شرق به اسکاندیناوی را مطرح می‌کنند.
شواهد فرهنگی و اسطوره‌ای
برخی محققان شباهت‌هایی بین اسطوره‌های اسکاندیناوی (مثل خدای اودین) با مفاهیمی از اسطوره‌های ایرانی (مثل زرتشت و اهورامزدا) مطرح کرده‌اند، گرچه این موارد بیشتر در سطح تحلیل‌های تطبیقی فرهنگی هستند تا شواهد قطعی.
اغلب مورخان جریان اصلی با احتیاط به این فرضیه نگاه می کنند. آن ها معتقدند:
- هیچ سند مستقیم یا تاریخی که نشان دهد وایکینگ ها ریشه ایرانی داشته اند، در منابع اولیه یافت نشده است.
- شباهت های زبانی در خانواده هندواروپایی طبیعی است و لزوما به معنای پیوند قومی مستقیم نیست.
- مهاجرت های گسترده در دوران باستان باعث شده ژنوم اقوام باستانی در هم تنیده شود، ولی این دلیلی برای اثبات اصل و نسب ایرانی وایکینگ ها نیست.
کلام آخر
با توجه به داده‌های تاریخی و علمی موجود، پاسخ کوتاه این است: خیر، وایکینگ ها ایرانی نیستند، اما…
هرچند وایکینگ‌ها به طور خاص ایرانی نبودند، اما احتمال ارتباطات ژنتیکی، زبانی و فرهنگی غیرمستقیم میان ایرانیان باستان و اقوام شمال اروپا از مسیرهای مهاجرتی هندواروپایی وجود دارد.
این موضوع بیش از آن‌که یک حقیقت قطعی تاریخی باشد، دروازه‌ای جذاب به سوی بررسی‌های میان‌رشته‌ای در تاریخ، زبان‌شناسی و ژنتیک است؛ و بدون شک، همچنان جای پژوهش‌های بیشتر دارد.
