پیاده روی اربعین، بزرگترین گردهمایی و پیمایش عمومی و سالانه در جهان است که گفته می شود سده ها از آغاز آن می گذرد. خیل جمعیت مشتاق برای سفر به کربلا در اربعین، باعث شده زائران مسیرهای متفاوتی را برای پیاده روی برگزینند. حال، با نزدیک شدن به اربعین 1404در اواخر مردادماه، انتخاب بهترین مسیر برای پیاده روی اربعین اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. این مقاله، سعی کرده نگاهی جامع به مسیرهای پیاده روی موجود داشته باشد. ویژگی‌ها، طول مسیرها و نکات کاربردی هر مسیر را بررسی کند، تا پاسخی به این پرسش شما بدهد: کدام مسیر برای پیاده روی اربعین مناسب است؟
نقشه مسیرهای پیاده روی اربعین و راه‌های دسترسی به کربلا
این‌ها مسیرهای اصلی پیاده‌روی اربعین هستند و در ادامه، نقشهٔ دقیق هر کدام را همراه با مسیر ادامه، جزئیات و نکات کاربردی به‌صورت مجزا ارائه شده تا زائران بتوانند با آگاهی کامل، بهترین مسیر را انتخاب کنند.
- مسیر نجف تا کربلا (مشایه) – مناسب برای تازه‌واردها با بیشترین تعداد موکب و علامت‌گذاری دقیق
- مسیر طریق العلما (کوفه) – ویژه علاقه‌مندان به طبیعت و خلوت معنوی
- مسیر حله تا کربلا – کوتاه‌ترین راه (حدود ۴۶ کیلومتر) برای زائران با زمان یا توان حرکتی محدود
- مسیر کاظمین تا کربلا – تجربه‌ای طولانی‌تر (حدود ۱۰۹ کیلومتر) برای آمادگی جسمانی بالا و همراهی محلی
دسترسی به مرزهای زمینی اربعین بر اساس استان‌ها و مناطق کشور
قبل از آغاز پیمایش نجف–کربلا، زائران باید خود را به یکی از گذرگاه‌های زمینی مهران، شلمچه، چذابه یا خسروی برسانند. انتخاب مرز مناسب بر اساس محل سکونت، مسافت و امکانات رفاهی می‌تواند تجربه سفر را به‌مراتب آسان‌تر کند:
شمال‌شرق (خراسان رضوی و خراسان شمالی)
-
- اغلب با پرواز مستقیم مشهد–نجف (تا ۳ پرواز روزانه) وارد نجف می‌شوند.
- در صورت ترجیح مسیر زمینی، مرز شلمچه به‌خاطر کیفیت جاده و دسترسی مناسب، رایج است.
مرکز کشور (تهران، البرز، قم، سمنان، مرکزی)
-
- مرز مهران (حدود ۳۰۳ کیلومتر تا نجف) نخستین گزینه؛
- برای کاهش ازدحام، برخی از مرز خسروی نیز عبور می‌کنند.
غرب و شمال‌غرب (ایلام، کرمانشاه، کردستان، آذربایجان غربی)
-
- مرز مهران برای استان ایلام و مرز خسروی برای کرمانشاه و آذربایجان غربی؛
- در ایام اوج سفر، ترکیب این دو گذرگاه ترافیک را مدیریت می‌کند.
جنوب‌غرب (خوزستان)
-
- مرز شلمچه (حدود ۴۷۰ کیلومتر) و مرز چذابه (حدود ۳۹۰ کیلومتر) گزینه‌های اصلی؛
- چذابه برای زیارت کاظمین و سامرا دسترسی بهتری دارد.
جنوب و جنوب‌شرق (فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، سیستان و بلوچستان)
-
- اغلب با پرواز چارتر شیراز–نجف یا بندرعباس–نجف خود را به نجف می‌رسانند؛
- در غیر این‌صورت، مسیر زمینی طولانی‌تر از طریق شلمچه یا مهران انتخاب می‌شود.
با توجه به تلاش‌های سازمان هواپیمایی در مدیریت قیمت‌ها و عرضه بلیط‌های اربعین، بسیاری از زائران نیز با خرید بلیط هواپیما به ویژه در مسیر های پرواز تهران نجف و پرواز مشهد نجف از سایت‌های معتبر مانند یوتراوز و علی‌بابا، سریع‌تر و مطمئن‌تر به آغاز این پیاده‌روی عظیم می‌رسند.
1- مسیر نجف تا کربلا (مشایه) بهترین گزینه برای سفر اولی ها
مسیر پیاده روی اربعین نجف تا کربلا که به نام مسیر پیاده روی مشایه نیز شناخته می‌شود، پررونق‌ترین و اصلی‌ترین راه برای زائران است. مسافرانی که با خرید بلیط هواپیما خارجی خود را به این شهر رسانده اند، عموم این مسیر را برای پیمایش انتخاب می کنند. این مسیر از حرم مطهر امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در نجف آغاز شده و به کربلای معلی منتهی می‌شود.
اما، این مسیر پیاده روی اربعین چند کیلومتر است؟ این مسیر ۸۰ کیلومتر طول دارد. زائران معمولاً از تقاطع خیابان کوفه با پل «ثورة العشرین» حرکت کرده و پس از طی حدود ۷ کیلومتر به اولین عمود می‌رسند. این مسیر با ۱۴۵۲ ستون (عمود) علامت‌گذاری شده است که فاصله هر ستون حدود ۵۰ متر است و شماره‌گذاری آن‌ها از نجف تا حرم حضرت ابوالفضل علیه‌السلام ادامه دارد. زائران با پیاده روی روزانه ۷ تا ۸ ساعت، معمولاً در ۲ تا ۳ روز قابل‌پیمایش است. با توجه به گرما و آفتاب سوزان تابستان، توصیه می شد که زائران بازه زمانی 9 تا 16 را در موکب ها و اقامتگاهای رایگان استراحت کنند و با کاهش دما از ساعت 16 تا صبح به پیاده روی بپردازند. در این بازه زمانی هم مسیر مشایه خلوت تر است، هم هیاهوی کمتری به گوش می رسد و خنکی هوا پیاده روی را برای شما آسان تر می کند.
در گذشته، مسیر پیاده روی نجف به کربلا جاده بیابانی فاقد امکانات بود، اما امروزه با تأسیس هزاران موکب و خیمه، پذیرایی و استراحت زائران به‌خوبی فراهم شده است. با این حال، از عمود ۱۱۰۰ تا ۱۳۹۰، به دلیل باریک شدن راه، تعداد موکب‌ها کاهش می‌یابد؛ در این مسیر پیاده روی، عمود ۱۳۹۹، معروف به «عمود سلام»، نقطه‌ای است که گنبد حرم عباس علیه‌السلام نمایان می‌شود و زائران نخستین سلام خود را نثار آن حضرت می‌کنند. چنانچه در مسیر مشایه همراهان خود را گم کردید یا از گروه دوستان و خانواده جدا شدید، استفاده از عمودها برای محاسبه مسیر و قرار گذاشتن با هم‌سفران مفید است. اما از قرار گذاشتن در شماره‌های رند (مثل ۵۰۰ یا ۱۰۰۰) اجتناب کنید، زیرا شلوغی در این نقاط زیاد است.
2- مسیر طریق العلما: پیاده روی در میان نخلستان ها و خانه های محلی
از دیگر مسیر پیاده روی اربعین نجف تا کربلا، طریق العلما است که گاهی به «طریق الفرات» نیز خوانده می‌شود. مسیری قدیمی و سرسبز که زائران از کوفه به کربلا طی می‌کنند. این مسیر از مسجد سهله آغاز شده و با عبور از کنار رود فرات و نخلستان‌ها، جلوه‌ای بکر و آرامش‌بخش دارد. در زمان ممنوعیت زیارت توسط رژیم بعث صدام، علما و زائران به‌صورت مخفیانه از این راه استفاده می‌کردند، که به همین دلیل به «مسیر دانشمندان» شهرت یافت. گفته می شود نخلستان ها و باغ ها خود دلیلی بود که زائران بتوانند مخفیانه این مسیر را طی کنند. طول این مسیر حدود ۹۰ کیلومتر است و نسبت به جاده اصلی ۱۰ کیلومتر طولانی‌تر است، موکب‌های کمتری هم دارد و بیشتر توسط ساکنان محلی اداره می‌شود.
ویژگی برجسته این مسیر پیاده روی، خلوت بودن، سروصدای کمتر و تمیزی نسبی آن است. در مسیر طریق العلما، نشانه‌گذاری‌ها به سبک عمودهای مسیر اصلی انجام نشده و نشانه ها فواصل متفاوتی دارند.
در این مسیر، در یک دوراهی پس از «طریق النخل»، زائران می‌توانند به عمود ۱۳۰ ملحق شوند یا مسیر «طریق العلما» را ادامه دهند. برخی زائران به دلیل آب و هوای مطبوع ترجیح می دهند در نخلستان‌ها پیمایش داشته باشند. با این حال، به دلیل نبود موکب‌های ایرانی و امکانات محدود این مسیر، برخی زائران ترجیح می دهند از مسیر اصلی به کربلا بروند. اگر به دنبال تجربه همزیستی با ساکنان بومی، آرامش بیشتر و سفری معنوی هستید، بهترین مسیر پیاده روی اربعین در عراق برای شما می‌تواند این مسیر باشد.
3- مسیر کاظمین تا کربلا: طولانی ترین مسیر پیاده روی اربعین
مسیر پیاده روی اربعین از کاظمین به کربلا، از حرم امامین کاظمین (امام موسی کاظم و امام جواد علیهماالسلام) در شمال بغداد آغاز می‌شود و با طول حدود ۱۰۹ کیلومتر، طولانی‌ترین مسیر پیاده روی اربعین محسوب می‌شود. این منطقه، واقع در غرب رود دجله، به دلیل اهمیت مذهبی برای شیعیان، مقدس است. زائرانی که پس از زیارت این دو امام معصوم، راهی کربلا می‌شوند، اغلب با هم‌سفران عراقی هم مسیر می‌شوند. موکب‌ها در این مسیر بیشتر توسط مردم محلی اداره می‌شوند و زائران می‌توانند در 4 تا 5 روز این مسیر را طی کنند.
با توجه به فاصله زیاد و نیاز به همراهی افراد آشنا به زبان عربی، این مسیر برای زائران ایرانی کمتر رایج است. با این حال، برای کسانی که بلیط پرواز را برای رسیدن به بغداد خریده اند، این مسیر می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد. همراه داشتن وسایل ضروری و برنامه‌ریزی دقیق، برای پیاده روی در این مسیر لازم است. این مسیر، با وجود چالش‌ها، حس نزدیکی به فرهنگ بومی عراق را به ارمغان می‌آورد.
4- مسیر حله به کربلا: کوتاه ترین مسیر پیاده روی اربعین
بهترین مسیر برای پیاده روی اربعین برای زائران محلی، مسیر حله به کربلا با طول حدود ۴۶ کیلومتر است. حله، شهری با پیشینه تاریخی و مذهبی، در ۹۰ کیلومتری جنوب بغداد قرار دارد و به دلیل پرورش علمایی چون ابن ادریس حلی و علامه حلی، «دارالعلم شیعه» نامیده می‌شود. مسجد «مشهد صاحب‌الزمان» که مردم معتقدند امام زمان علیه‌السلام از آنجا غایب شده، اهمیت این شهر را دوچندان کرده است. این مسیر پس از عبور از «طویریج» به کربلا می‌رسد و به دلیل کوتاهی، توسط اهالی منطقه ترجیح داده می‌شود.
با وجود تعداد کم موکب‌های ایرانی، این مسیر برای زائرانی که به دنبال سفری کوتاه و آرام هستند، مناسب است. طول کم این مسیر (حدود ۲ روز با پیاده روی متوسط) حله به کربلا را به انتخابی در دسترس و سریع تبدیل می‌کند.
جدول مقایسه مسیرهای پیاده روی اربعین در عراق
| نام مسیر | مبدأ مسیر | طول مسیر (حدودی) | ویژگی‌ها و نکات مهم |
|---|---|---|---|
| طریق‌النجف (مشایه) | نجف اشرف به کربلا | حدود ۸۰ کیلومتر | رایج‌ترین و محبوب‌ترین مسیر، با بیش از ۱۴۰۰ موکب، مسیر مستقیم، دارای امنیت بالا و تجربه هم‌افزایی معنوی اما شلوغ |
| طریق العلماء (کوفه) | نجف اشرف، کوفه به کربلا | حدود 89 کیلومتر | مسیر کمتر شناخته‌شده اما با سابقه تاریخی. آب و هوای بهتر. با تعداد موکب‌های کمتر اما همزیستی با بومیان |
| طریق‌الحله | شهر حله به کربلا | حدود 46 کیلومتر | کوتاه‌تر از طریق مشایه، با موکب‌های کمتر، مناسب برای افرادی با توان حرکتی محدود یا فرصت زمانی کمتر |
| طریق کاظمین | کاظمین، بغداد | حدود 109 کیلومتر | برای افرادی که با هواپیما به بغداد آمده اند و زائرانی که به حرم امامین کاظمین مشرف شده اند مناسب است. اما نیاز به زمان بیشتر دارد. |
- دسترسی زمینی به نجف از ایران
- مرز مهران: حدود ۳۰۳ کیلومتر
- مرز شلمچه: حدود ۴۷۰ کیلومتر
- مرز چذابه: حدود ۳۹۰ کیلومتر
- مرز خسروی: حدود ۳۸۰ کیلومتر
- دسترسی زمینی به کربلا از ایران
- مرز مهران: حدود ۲۸۰ کیلومت
- مرز شلمچه: حدود ۵۳۰ کیلومتر
- مرز چذابه: حدود ۴۶۰ کیلومتر
- مرز خسروی: حدود ۳۱۵ کیلومتر
- مرز مهران: محبوب‌ترین و پرترددترین گذرگاه زمینی ایران به عراق
- مرز شلمچه: خلوت‌تر اما با فاصله بیشتر تا عتبات
- مرز چذابه: گزینه مناسب برای زیارت کاظمین و سامرا
- مرز خسروی: کوتاه‌ترین مسیر مستقیم زمینی به کربلا
جمع بندی: کدام مسیر چرا بهتر است؟
برای انتخاب بهترین مسیر پیاده روی اربعین در عراق، به شرایط جسمی، تجربه سفر و امکانات مورد نیاز توجه کنید. اگر تازه‌کار هستید، مسیر پیاده روی نجف تا کربلا با موکب‌های فراوان و عمودهای مشخص، مناسب‌ترین است. در صورت خستگی یا مشکلات جسمی، می‌توانید از ماشین‌های عبوری استفاده کنید که در این مسیر بیشتر یافت می‌شوند. مسیرهای پیاده روی اربعین مثل طریق العلما برای علاقه‌مندان به طبیعت و حله برای زائران محلی، گزینه‌های متفاوتی ارائه می‌دهند. کاظمین نیز با ۱۰۹ کیلومتر، برای زائران با آمادگی جسمانی بالا و همراهی محلی ایده‌آل است. یادتان باشد همراه داشتن آب سالم، کفش مناسب و مدارک شناسایی، از نکات مهم پیاده روی اربعین است.
