اگر دلت یک مقصد متفاوت و خنک در دل جنگل‌های دریای سیاه می‌خواهد، سوملا همان شگفتیِ چسبیده به دیواره‌ی کوه است؛ صومعه‌ای سنگی که روی دره آلتین‌دره آویزان شده و با راه‌پله‌ها، نقاشی‌های دیواری و سکوت کوهستان، حس سفری مکتشفانه می‌دهد. این راهنما همه‌چیز را از معنی نام سوملا تا راه رسیدن، بخش‌های داخلی، افسانه‌ی شکل‌گیری، آب‌وهوا و پیشنهادهای عکاسی می‌گوید تا با زمان و بودجه‌ی منطقی، بهترین تجربه را بگیری.
راهنمای سریع بازدید
سوملا یک صومعه‌ی سنگیِ قرن چهارمی نزدیک ترابزون است؛ مسیرش ترکیبی از شاتل و پیاده‌رویِ پله‌ای‌ست و داخل صومعه سوملا ۷۲ حجره در ۵ طبقه، کلیسای سنگی، ۳–۴ نمازخانه، کتابخانه، آشپزخانه و چشمهٔ مقدس دارد. نور صبح و غروب برای بازدید و عکاسی عالی است.
سوملا یعنی چه؟
«سوملا» از واژه‌ی یونانیِ «مِلا/ملَس» به معنای «تیره/سیاه» می‌آید؛ یا اشاره به «کوهِ سیاه» (ملاس) دارد یا به شمایل مریم مقدس که در روایت‌ها تیره‌رنگ توصیف شده است. به‌همین دلیل گاهی آن را «بانوی ما در کوه سیاه» هم می‌خوانند.
داخل صومعه سوملا دقیقاً چه خبر است؟
در ورودی، اتاق نگهبانی و بقایای آب‌گذرِ بلند با چندین قوس را می‌بینی. حیاط داخلی به کلیسای سنگی (Rock Church) راه دارد؛ دور تا دورش حجره‌های راهبان، مهمانسرا، کتابخانه و آشپزخانه نشسته‌اند. مجموعاً ۷۲ اتاق در چند اندازه وجود دارد و بیشتر اتاق‌ها دیوارکمد و اجاق دیواری دارند. چند نمازخانه‌ی کوچک (۳ تا ۴) و یک چشمه‌ی مقدس نیز بخش‌های شاخص‌اند.
نکتهٔ عکاسی: ترکیب نماهای بازِ دره با دیواره‌ی معلق صومعه در صبح‌های مه‌آلود، قاب‌های خاص می‌سازد.
تاریخچه صومعه سوملا
بنای اولیه به سنتِ دو راهبِ یونانی—بارنابا و سوفرونیوس—نسبت داده می‌شود و در قرون بعد، طی دوره‌های بیزانس و حکومت ترابزون گسترش یافت. جالب است که ترابزون و ماچکا در فهرست شهرهای ارزان ترکیه برای سفر هم قرار می‌گیرند و همین باعث محبوبیت بیشتر سوملا شده است. در روزگار عثمانی هم از آن پاسداری شد و در سده‌ی بیستم به‌عنوان جاذبه‌ی تاریخی بازدید می‌شود. تازه‌سازی‌های اخیر، مسیرهای دسترسی را ایمن‌تر کرده‌اند.
گاهی در جست‌وجوها به نام‌های معبد سوملا یا قلعه سوملا هم برمی‌خوریم؛ اما از نظر کارکرد و معماری، اینجا یک مجموعهٔ صومعه‌ای است که کلیسای سنگی بخشی از آن به‌شمار می‌آید.
داستان صومعه سوملا
روایت مشهور می‌گوید دو راهب، در خواب/رؤیا نشانی از شمایل مریم مقدس می‌بینند و در غاری بر دامنه‌ی کوه، جای صومعه را کشف می‌کنند. از آن پس، زائران برای نذر و نیایش به این ارتفاع می‌آمدند و دیوارهای صخره‌ای با لایه‌هایی از نقاشی‌های مذهبی پوشیده شد.
دسترسی، مسیر و فعالیت‌ها
برای رسیدن، نخست به پارک ملی آلتین‌دره در ناحیهٔ ماچکا می‌رسی؛ از پارکینگ بالا، مینی‌بوس‌های شاتل تو را تا ابتدای مسیر پیاده‌روی می‌برند. ادامه راه پله‌دار و سنگ‌فرش است؛ شیب متوسط دارد و کفش مناسب لازم است. در منطقه، کافه/رستوران‌های محلی، مسیرهای کوتاه جنگلی، و سکوهای دید منظره در دسترس‌اند. قیمت‌ها معمولاً منطقی است و اگر مقایسه کنی با هزینه سفر به آنتالیا، متوجه می‌شوی ترابزون و اطرافش اقتصادی‌تر تمام می‌شود.
- بهترین زمان نور برای عکس: صبحِ زود و حوالی غروب. خیلی‌ها زمان بازدید سوملا رو با بهترین زمان برای سفر به آنتالیا مقایسه می‌کنن، چون هر دو مقصد در فصل‌های خنک لذت بیشتری دارن.
- اگر باران بود، به‌خاطر رطوبت جنگل و سنگ‌ها، مراقب لغزندگی باش.
- برای خانواده‌ها: زمان آمدوشد با توقف‌های عکاسی معمولاً ۲–۳ ساعت است.
در بین گشت‌وگذار، یادت باشد که سوملا ترکیه به‌خاطر فضای معنوی و مناظر جنگلی، مقصدی آروم و معنادار برای استراحت ذهنی هم هست.
پراکندگی طبیعی گویش‌ها و موسیقی محلی دریای سیاه را در بازارچه‌های ماچکا می‌شنوی؛ مردم خون‌گرم‌اند و با لبخند راه را نشان می‌دهند. خوراک‌های محبوب ناحیه شامل کلیچه، ذرت برشته و ماهی خاویاریِ رودخانه‌ای (ترکی: هَمسی) است.
صومعه سوملا کجاست؟
این مجموعه روی صخره‌های کوه مِلا در پارک ملی آلتین‌دره، حدود ۴۵–۵۰ کیلومتری جنوب ترابزون و نزدیک شهر ماچکا قرار دارد؛ تراس طبیعیِ آن حدود ۱۲۰۰ متر از سطح دریاست و روبه‌روی دره و جنگل می‌ایستد. مسیر دسترسی، تابلو و شاتل دارد و برای بیشتر مسافران، «متوسط» ارزیابی می‌شود.
برای برنامه‌ریزی منطقه‌ای، یادت باشد که سوملا در ترابزون قرار دارد و با یک نیم‌روز زمان هم می‌شود بخش‌های اصلی را دید.
تصاویر صومعه سوملا
فرق صومعه با کلیسا چیست؟
«کلیسا» (به انگلیسی Church) فضای نیایش است؛ «صومعه» (به انگلیسی Monastery) مجموعه‌ای برای زندگیِ راهبان که معمولاً یک یا چند کلیسا هم در آن هست. بنابراین اینجا در اصل صومعه است و کلیسای سنگی بخشی از آن به حساب می‌آید. به‌همین دلیل عبارت صومعه سوملا ترکیه دقیق‌تر از «کلیسای سوملا» است.
نکته‌های پراکنده برای سفر ترکیه‌ای ترکیبی
اگر سفر ساحلی را هم در برنامه داری، جست‌وجوی « بهترین زمان برای سفر به آنتالیا» دید خوبی به فصل‌بندی و آب‌وهوا می‌دهد.
برای مقایسه‌ی هزینه‌ها و تنظیم بودجه، بد نیست نگاهی به « هزینه سفر به آنتالیا » بیندازی تا با رِنج قیمت‌ها آشنا شوی.
اگر به دنبال مقصدهای اقتصادی هستی، فهرست « شهرهای ارزان ترکیه برای سفر» را بررسی کن و مسیر را منطقی بچین.
در برنامه‌ی کلانِ دیدار از جاذبه‌ها، سوملا یکی از « از شهرهای توریستی ترکیه » و از شاخص‌ترین‌ها در نوار دریای سیاه است.
برای الهام گرفتن از دیگر جاذبه‌ها، مرور «دیدنی های ترکیه» ایده‌های تازه‌ای به تو می‌دهد.
اگر اهل بازارگردی هستی، بازدید از «گرند بازار ترکیه» در استانبول را کنار سفر شمال بگذار تا تجربه‌ی شهری‌ات کامل شود.
برای سوغاتی و مدیریت هزینه‌ها، نکات «خرید ارزان از ترکیه» به کارت می‌آیند.
فهرست بخش‌های اصلی داخل سوملا
| بخش | تعداد/ویژگی | کاربری |
|---|---|---|
| حجره‌های راهبان | حدود ۷۲ اتاق در ۵ طبقه | خواب/مطالعه/انبار |
| کلیسای سنگی | یک فضای غاریِ مرکزی | نیایش و نقاشی‌های دیواری |
| نمازخانه‌های کوچک | ۳ تا ۴ | نیایش‌های خصوصی |
| کتابخانه | یک مجموعهٔ مستقل کنار حیاط | نگهداری دست‌نوشته‌ها |
| مهمانسرا | یک بلوک اتاق دار با بالکن | پذیرایی از میهمانان |
| آشپزخانه و تنور | چند اتاق خدماتی | پخت‌وپز |
| آب‌گذر قوسی | بقایای چند دهانه قوس | تأمین آب |
تذکر دوستانه: به خاطر مرمّت‌های دوره‌ای، بعضی فضاها ممکن است موقتاً بسته باشند. کفش مناسب، لباس لایه‌لایه و بطری آب فراموش نشود.
