در طبیعت‌گردی یا کوهنوردی، خیلی‌ها با این سوال مواجه می‌شن: «اگه بچه‌مار منو نیش بزنه، خطری داره؟» واقعیت اینه که بچه مارها هم زهر دارن، اما میزان و قدرتش می‌تونه متفاوت باشه. توی این مقاله قراره خیلی روشن و ساده این موضوع رو باز کنیم.
| ویژگی | بچه مارها | مارهای بالغ |
|---|---|---|
| میزان زهر | معمولاً کمتر | بیشتر و مؤثرتر |
| قدرت زهر | گاهی مساوی یا حتی خطرناک‌تر در برخی گونه‌ها | قوی‌تر در بیشتر گونه‌ها |
| کنترل تزریق زهر | کمتر قابل پیش‌بینی (برخی منابع اشاره دارند) | بهتر و هدفمند |
| رفتار در برابر تهدید | دفاعی، گاه تهاجمی‌تر به دلیل نداشتن تجربه | عموماً محتاط‌تر |
| خطر برای انسان | قابل توجه، به‌ویژه در نبود درمان سریع | بسیار خطرناک، به‌ویژه در گونه‌های کشنده |
زهر مار چیست؟
قبل از اینکه به سوال اصلی بپردازیم، بهتر است ابتدا درک کنیم که زهر مار چیست و چه وظیفه‌ای دارد. زهر مارها یک ترکیب شیمیایی پیچیده است که از پروتئین‌ها، آنزیم‌ها و مواد سمی مختلف تشکیل شده است. مارها از زهر برای شکار، هضم غذا و دفاع از خود استفاده می‌کنند. این زهر از طریق دندان‌های خاصی به نام “دندان‌های زهر” وارد بدن طعمه می‌شود و می‌تواند باعث کشته شدن یا فلج شدن آن شود.
سایت africansnakebiteinstitute در رابطه با زهر بچه مار ها نوشته است:
To say that juvenile venomous snakes are dumb and cannot control their venom makes no sense at all and if you are a young and dumb animal in nature, you will not be around very long. Having a fraction of the venom of an adult snake will also not make you more dangerous. The bottom line, however, is that there is no evidence that juvenile snakes account for more snakebites than adults
اینکه گفته شود مارهای زهرآگین جوان نمی‌توانند زهر خود را کنترل کنند، هیچ معنایی ندارد. در طبیعت، اگر یک حیوان جوان و نادان باشد، مدت زیادی دوام نمی‌آورد. همچنین داشتن بخشی از زهر یک مار بالغ نیز آن را خطرناک‌تر نمی‌کند. در نهایت، نکته اصلی این است که هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مارهای جوان باعث گزش‌های بیشتری نسبت به مارهای بالغ می‌شوند.
آیا بچه مارها زهر دارند؟
بچه مارها معمولاً زهر دارند، اما در مقایسه با مارهای بالغ، قدرت و مقدار زهر آنها ممکن است کمتر باشد. این موضوع به نوع مار بستگی دارد و در بعضی از انواع مارها، بچه‌ها می‌توانند زهر کاملاً فعال و مؤثر داشته باشند. به طور کلی، بچه مارها از همان دندان‌های زهر برای دفاع از خود و شکار استفاده می‌کنند، اما چون بدن آنها هنوز در حال رشد است، ممکن است حجم زهر آنها کمتر از مارهای بالغ باشد.
تفاوت زهر بچه مارها و مارهای بالغ
هرچند که بچه مارها زهر دارند، قدرت زهر آنها معمولاً کمتر از مارهای بالغ است. در برخی گونه‌ها، بچه‌ها ممکن است حتی زهر قوی‌تری نسبت به مارهای بالغ داشته باشند. این امر به دلیل تفاوت در ساختار و ترکیب شیمیایی زهر بچه‌ها و بزرگ‌ترها است.
مارهای جوان به دلیل اینکه هنوز در حال رشد هستند، زهر کمتری تولید می‌کنند. با این حال، قدرت دفاعی و سرعت عمل آنها می‌تواند باعث شود که به سرعت به شکار خود حمله کرده و زهر را وارد بدن آن کنند. از طرف دیگر، مارهای بالغ به دلیل تجربه بیشتر در شکار و دفاع از خود، می‌توانند از زهر خود به طور مؤثرتری استفاده کنند.
آیا زهر بچه مارها خطرناک است؟
بله، زهر بچه مارها می‌تواند خطرناک باشد، اگرچه ممکن است به اندازه زهر مارهای بالغ کشنده نباشد. در صورتی که بچه ماری به انسان حمله کند، بسته به نوع مار و محل گزش، ممکن است علائم مشابهی مانند درد، تورم، کبودی و حتی مشکلات تنفسی ایجاد شود. در برخی موارد، زهر بچه مارها می‌تواند به دلیل دارا بودن ترکیبات خاص، حتی خطرناک‌تر از زهر مارهای بالغ باشد.
چه عواملی بر قدرت زهر بچه مارها تأثیر می‌گذارند؟
قدرت زهر بچه مارها به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:
- نوع مار: هر مار زهر خاص خود را دارد و ترکیب آن با توجه به نوع مار متفاوت است. به عنوان مثال، زهر مارهای افعی نسبت به مارهای دیگر می‌تواند قدرت متفاوتی داشته باشد.
- سن و رشد مار: همانطور که اشاره شد، بچه مارها معمولاً زهر کمتری دارند. هر چه مار مسن‌تر و بالغ‌تر شود، تولید زهر آن بیشتر و موثرتر می‌شود.
- شرایط محیطی: شرایط محیطی نیز می‌تواند بر تولید زهر مارها تأثیرگذار باشد. در مناطقی با آب و هوای خاص، ممکن است مارها قادر به تولید مقدار بیشتری از زهر شوند.
- رژیم غذایی: غذای مارها می‌تواند بر میزان سم تولیدی آنها اثر بگذارد. در صورتی که مارها غذای خاصی مصرف کنند، این می‌تواند موجب تغییر در ترکیب زهر آنها شود.
از زهر بچه مار در کوهنوردی چه باید بدانیم؟
در صورت گزش توسط بچه مار، واکنش‌های فوری بسیار حیاتی است. از این رو، کسانی که به کوهنوردی علاقه دارند، باید درک دقیقی از انواع مارها و نحوه تشخیص مارهای سمی و غیرسمی داشته باشند. همچنین، همیشه باید لباس کوهنوردی مناسب پوشیده و از ابزارهای حفاظتی مانند چکمه‌های بلند و دستکش‌های مخصوص استفاده کنند تا از خطرات مارها در امان باشند.
همانطور که در اورامان هم آمده است:
اگر توسط مار گزیده شدید، آرامش خود را حفظ کنید و محل گزش را ثابت نگه دارید تا سم کمتر پخش شود. محل گزش را با آب و صابون بشویید و فوراً با اورژانس تماس بگیرید. از بانداژ تنگ، مکیدن محل گزش یا روش‌های درمانی خانگی خودداری کنید. مهم‌ترین اقدام مراجعه سریع به مرکز درمانی برای دریافت پادزهر و مراقبت‌های پزشکی است.
جمع‌بندی
در نهایت، بچه مارها مانند مارهای بالغ زهر دارند، اما میزان و قدرت زهر آنها معمولاً کمتر از مارهای بالغ است. این امر به‌ویژه به نوع مار و شرایط زیستی آن بستگی دارد. در برخی از گونه‌ها، بچه مارها می‌توانند زهر فعال و مؤثری داشته باشند، بنابراین نباید در مواجهه با آنها بی‌احتیاطی کرد. برای پیشگیری از گزش، به ویژه در فعالیت‌های خارج از منزل مانند کوهنوردی، باید به شناسایی مارهای سمی و غیرسمی دقت کرد و از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده نمود.
