تصور کنید روی نقشه جهان سفر می‌کنید و به دنبال وسیع‌ترین پهنه آبی هستید که «دریا» نام دارد. شاید فکر کنید همه‌چیز درباره اقیانوس‌هاست، اما واقعیت این است که دریاها هم دنیای شگفت‌انگیزی دارند. پاسخ کوتاه و ساده به پرسش شما این است: بزرگترین دریای جهان دریای فیلیپین است که در غرب اقیانوس آرام قرار دارد و مساحتی بیش از ۵ میلیون کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد. حالا بیایید با جزئیات بیشتری درباره این دریا و دیگر پهنه‌های آبی مهم آشنا شویم.
بزرگترین دریای جهان چه نام دارد؟
بزرگترین دریای دنیا با نام دریای فیلیپین شناخته می‌شود. این دریا با وسعت تقریبی ۵ میلیون کیلومتر مربع رکورددار است. به دلیل وسعت و موقعیتش، نقشی کلیدی در اقلیم و حیات دریایی دارد. این منطقه، خانه گونه‌های متنوعی از ماهی‌ها، صخره‌های مرجانی و حیات وحش دریایی است. برای مقایسه، اگر بخواهیم آن را کنار بزرگترین دریاچه جهان قرار دهیم، متوجه می‌شویم تفاوت ابعاد بین دریا و دریاچه بسیار چشمگیر است.
10 بزرگترین دریای جهان به ترتیب
برای آن‌که واقعاً بفهمیم وقتی می‌گوییم «بزرگترین دریای جهان» دقیقاً منظور چیست، باید ببینیم چه تعریفی از دریا داریم و چگونه منابع مختلف وسعت را اندازه‌گیری می‌کنند. بعضی منابع وسعت را بر حسب مرزهای سیاسی، برخی برحسب ویژگی‌های طبیعی دریاها فرض می‌کنند؛ بنابراین فهرست‌های بزرگترین دریاها ممکن است کمی متفاوت باشند. در جدول زیر ده دریای برتر بر اساس وسعت آمده‌اند.
| رتبه | نام دریا | مساحت تقریبی (مایل مربع) |
|---|---|---|
| ۱ | دریای فیلیپین (Philippine Sea) | ~5,000,000 |
| ۲ | دریای مرجانی (Coral Sea) | ~4,791,000 |
| ۳ | دریای عرب (Arabian Sea) | ~3,862,000 |
| ۴ | دریای سارجاسو (Sargasso Sea) | ~3,500,000 |
| ۵ | دریای مدیترانه (Mediterranean Sea) | ~2,510,000 |
| ۶ | دریای جنوبی چین (South China Sea) | ~3,500,000 |
| ۷ | دریای کارائیب (Caribbean Sea) | ~2,754,000 |
| ۸ | دریای خزر (Caspian Sea) | ~371,000 (اگر دریاچه محسوب نشود یا بر اساس تعریف دریا/دریاچه) |
| ۹ | دریای آندامان (Andaman Sea) | ~797,700 |
| ۱۰ | دریای ژاپن (Sea of Japan) | ~1,050,000 |
این ترتیب نشان می‌دهد که دریاها نه‌تنها از نظر وسعت متفاوت‌اند، بلکه نقش‌های متفاوتی در حمل‌ونقل، تنوع زیستی و آب‌وهوا دارند. جالب است بدانید بسیاری از دریاچه‌ها مثل دریاچه سوان ارمنستان یا دریاچه ناترون تانزانیا در مقایسه با این دریاها بسیار کوچک‌ترند، اما هرکدام ویژگی‌های خاص خودشان را دارند.
۱. دریای فیلیپین (Philippine Sea)
بزرگترین دریای جهان است و بخشی از اقیانوس آرام غربی را تشکیل می‌دهد. به‌خاطر صخره‌های مرجانی، گودی‌های عمیق و تنوع ماهی‌ها مشهور است.
دریای فیلیپین تنها یک پهنه‌ی وسیع از آب نیست؛ بلکه دنیایی پر از شگفتی در دل خودش جای داده است. در دل این دریا گودال‌هایی عظیم همچون گودال فیلیپین قرار دارد که از عمیق‌ترین نقاط شناخته‌شده بر روی زمین به شمار می‌روند. همین ویژگی سبب شده دانشمندان سال‌ها این منطقه را برای شناخت بهتر پوسته‌ی زمین و حرکت‌های تکتونیکی مورد بررسی قرار دهند. افزون بر آن، دریای فیلیپین نقشی پررنگ در شکل‌گیری آب‌وهوای شرق آسیا دارد؛ چرا که بسیاری از توفان‌های استوایی و تایفون‌های سهمگین از همین‌جا آغاز می‌شوند و سپس به سرزمین‌هایی چون چین، ژاپن و کره می‌رسند.
این دریا همچنین یادآور رویدادهای تاریخی مهم است؛ جایی که در جریان جنگ جهانی دوم، «نبرد دریای فیلیپین» در سال ۱۹۴۴ رقم خورد و سرنوشت بخش بزرگی از نبردهای اقیانوس آرام را تغییر داد. در کنار این همه، تنوع زیستی بی‌نظیر نیز به دریای فیلیپین چهره‌ای منحصربه‌فرد بخشیده است؛ از صخره‌های مرجانی و ماهی‌های رنگارنگ گرفته تا لاک‌پشت‌ها و پستانداران دریایی که آن را به یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های آبی جهان تبدیل کرده‌اند.
سایر ویژگی‌ها:
- وسعت: ~۵,۰۰۰,۰۰۰ مایل مربع (~۱۲,۹۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع)
- عمق: تا ۱۰,۵۴۰ متر در گودال فیلیپین
- متصل به: اقیانوس آرام
- مرزها: فیلیپین، تایوان، ژاپن، گوام و جزایر ماریانا
- جزایر: ماریانا، پالاو، فیلیپین
- شوری: شور
- تنوع زیستی: گونه‌های مرجانی و ماهی‌های گرمسیری فراوان
- نقش تجاری: مسیر مهم کشتیرانی در شرق آسیا
۲. دریای مرجانی (Coral Sea)
در شمال شرقی استرالیا قرار دارد و صخره بزرگ مرجانی (Great Barrier Reef) در این منطقه است.
- وسعت: ~۴,۷۹۱,۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۲,۴۰۰ متر
- متصل به: اقیانوس آرام
- مرزها: شرق استرالیا، گینه نو، وانواتو
- جزایر: جزایر سولومون، وانواتو
- شوری: شور
- تنوع زیستی: بزرگترین مجموعه مرجان‌های دنیا
- نقش تجاری: گردشگری دریایی و مسیرهای محلی
۳. دریای عرب (Arabian Sea)
میان شبه‌قاره هند و شبه‌جزیره عرب قرار دارد و بخشی از اقیانوس هند است.
- وسعت: ~۳,۸۶۲,۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۲,۷۳۴ متر
- متصل به: اقیانوس هند
- مرزها: هند، عمان، یمن، پاکستان
- جزایر: جزایر لاکشادویپ، سُقُطری
- شوری: شور
- تنوع زیستی: نهنگ آبی، دلفین‌ها، لاک‌پشت‌های دریایی
- نقش تجاری: شاهراه اصلی نفتکش‌ها از خاورمیانه به اروپا و آسیا
۴. دریای سارجاسو (Sargasso Sea)
در میانه اقیانوس اطلس شمالی قرار دارد و ویژگی منحصربه‌فردش این است که مرز مشخصی با خشکی ندارد.
- وسعت: ~۳,۵۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۴,۰۰۰ متر
- متصل به: اقیانوس اطلس
- مرزها: جریان‌های اقیانوسی (گلف استریم و غیره)
- جزایر: ندارد
- شوری: شور
- تنوع زیستی: گیاه دریایی «سارگاسوم»، زیستگاه ماهی‌ها و لاک‌پشت‌ها
- نقش تجاری: اهمیت زیست‌محیطی، کمتر مسیر تجاری مستقیم
۵. دریای مدیترانه (Mediterranean Sea)
بین اروپا، آفریقا و آسیا قرار دارد و تاریخ و فرهنگ بسیاری از تمدن‌های قدیم در حاشیه آن شکل گرفته است.
- وسعت: ~۲,۵۱۰,۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۱,۵۰۰ متر
- متصل به: اقیانوس اطلس از طریق تنگه جبل‌الطارق
- مرزها: اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، ترکیه، شمال آفریقا
- جزایر: سیسیل، قبرس، کرت
- شوری: شور
- تنوع زیستی: ماهی‌های تن، دلفین‌ها، مرجان‌ها
- نقش تجاری: یکی از مهم‌ترین مسیرهای تجاری اروپا-آسیا
۶. دریای جنوبی چین (South China Sea)
یکی از پرچالش‌ترین مناطق ژئوپولیتیک دنیا و بخشی از اقیانوس آرام است.
- وسعت: ~۳,۵۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۱,۶۵۰ متر
- متصل به: اقیانوس آرام
- مرزها: چین، ویتنام، فیلیپین، مالزی
- جزایر: اسپراتلی، پاراسل
- شوری: شور
- تنوع زیستی: مرجان‌ها و ماهی‌های گرمسیری
- نقش تجاری: شاهراه انرژی و تجارت شرق آسیا
۷. دریای کارائیب (Caribbean Sea)
در غرب اقیانوس اطلس، محل گردشگری معروف و سواحل سفید.
- وسعت: ~۲,۷۵۴,۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۲,۶۴۷ متر
- متصل به: اقیانوس اطلس
- مرزها: آمریکای مرکزی، کوبا، ونزوئلا
- جزایر: کوبا، جامائیکا، پورتوریکو
- شوری: شور
- تنوع زیستی: صخره‌های مرجانی، لاک‌پشت‌ها
- نقش تجاری: بندرگاه‌های بزرگ مثل هاوانا، پاناما
۸. دریای خزر (Caspian Sea)
بزرگترین دریاچه بسته جهان است؛ آبش شور و شیرین آمیخته است.
- وسعت: ~۳۷۱,۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۲۱۱ متر
- متصل به: هیچ اقیانوسی (محصور)
- مرزها: ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، آذربایجان
- جزایر: تعداد کوچک در شمال
- شوری: نیمه‌شور
- تنوع زیستی: ماهی خاویاری، فوک خزر
- نقش تجاری: منابع نفت و گاز، شیلات
۹. دریای آندامان (Andaman Sea)
بین هند و تایلند قرار دارد و بخشی از اقیانوس هند است.
- وسعت: ~۷۹۷,۷۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۱,۰۰۰ متر
- متصل به: اقیانوس هند
- مرزها: میانمار، تایلند، هند
- جزایر: جزایر آندامان و نیکوبار
- شوری: شور
- تنوع زیستی: صخره‌های مرجانی، ماهی‌های استوایی
- نقش تجاری: گردشگری و مسیرهای کشتیرانی
۱۰. دریای ژاپن (Sea of Japan)
میان ژاپن و شرق آسیا قرار دارد.
- وسعت: ~۱,۰۵۰,۰۰۰ کیلومتر مربع
- عمق: میانگین ۱,۷۵۰ متر
- متصل به: اقیانوس آرام از طریق دریای شرق چین
- مرزها: ژاپن، کره جنوبی، کره شمالی، روسیه
- جزایر: هوکایدو، کیوشو
- شوری: شور
- تنوع زیستی: ماهی‌های صنعتی مهم مثل ماهی تن و کولی
- نقش تجاری: صید ماهی و حمل‌ونقل شرق آسیا
تفاوت دریا و اقیانوس چیست؟
وقتی واژه‌های «دریا» و «اقیانوس» را می‌شنویم، ممکن است تصور کنیم که فقط نام‌های متفاوتی‌اند برای آب‌های بزرگ. اما در واقع تفاوت‌های مهمی دارند—از نظر اندازه، عمق، ویژگی‌های جغرافیایی و تأثیرات زیست‌محیطی. در زیر برایت این تفاوت‌ها با جزئیات آمده‌اند تا درک‌شان ساده‌تر باشد:
دریاها و اقیانوس‌ها هر دو پهنه‌های آبی عظیم هستند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. یکی از بهترین روش‌ها برای فهم مرز میان آن‌ها، مقایسه وسعت بزرگترین دریا با وسعت کوچکترین اقیانوس است.
| معیار | اقیانوس‌ها | دریاها | بزرگترین دریای جهان (دریای فیلیپین) | کوچکترین اقیانوس جهان (اقیانوس منجمد شمالی) |
|---|---|---|---|---|
| وسعت کلی | بسیار بزرگ (میلیون‌ها مایل مربع) | کوچک‌تر (صدها هزار تا چند میلیون مایل مربع) | ≈ ۵,۰۰۰,۰۰۰ مایل مربع (~۱۲,۹۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع) | ≈ ۵,۴۴۰,۰۰۰ مایل مربع (~۱۴,۰۶۰,۰۰۰ کیلومتر مربع) |
| عمق متوسط | ۳,۰۰۰ تا ۴,۰۰۰ متر یا بیشتر | معمولاً کمتر (صدها تا چند هزار متر) | میانگین حدود ۴,۰۰۰–۵,۰۰۰ متر | میانگین حدود ۱,۲۰۰ متر |
| مرز جغرافیایی | بین قاره‌ها، گسترده و جهانی | اغلب بخشی از یک اقیانوس یا محصور با خشکی | بخشی از اقیانوس آرام، محدود با فیلیپین، ژاپن و تایوان | محصور در اطراف قطب شمال و خشکی‌های شمالی |
| جریان‌های آبی | عظیم و جهانی (مثل گلف استریم) | محدودتر و محلی‌تر | تحت‌تأثیر جریان‌های اقیانوس آرام | جریان‌های قطبی خاص و یخ‌های دائمی |
| اهمیت زیستی | اکوسیستم‌های وسیع جهانی | اکوسیستم‌های محلی و متنوع | تنوع بالای مرجان‌ها و ماهی‌ها | زیستگاه گونه‌های قطبی (خرس قطبی، فک‌ها) |
بزرگترین دریای دنیا یعنی دریای فیلیپین با وسعت حدود ۵ میلیون مایل مربع، خیلی بزرگ است؛ اما همچنان کمی کوچک‌تر از کوچکترین اقیانوس جهان یعنی اقیانوس منجمد شمالی است که ۵٫۴۴ میلیون مایل مربع وسعت دارد.
همین اختلاف (حدود ۴۴۰ هزار مایل مربع) باعث می‌شود که دریای فیلیپین، با وجود ابعاد عظیم، در دسته «دریا» باقی بماند و نه «اقیانوس».
علاوه بر وسعت، تعریف علمی هم مهم است: اقیانوس‌ها محدوده‌های جهانی هستند که بین قاره‌ها قرار دارند و نقش تعیین‌کننده‌ای در اقلیم سیاره دارند، اما دریاها اغلب به‌عنوان بخشی از اقیانوس یا پهنه‌های محلی‌تر شناخته می‌شوند.
نکات جالب درباره دریاها و دریاچه‌ها
- برخلاف تصور عمومی، همه دریاها مستقیماً به اقیانوس‌ها وصل نیستند.
- دریاچه‌ها اگرچه کوچک‌ترند، اما ویژگی‌های منحصر به فردی دارند؛ مثلاً آب سرخ‌رنگ دریاچه ناترون تانزانیا به دلیل وجود مواد معدنی خاص است.
- دریاچه‌ها می‌توانند نقش مهمی در زندگی محلی ایفا کنند؛ مثل دریاچه سوان ارمنستان که برای کشاورزی و گردشگری اهمیت زیادی دارد.
