جهان باستان‌شناسی بار دیگر با کشف آثار شگفت‌انگیزی از زیر آب‌های خلیج ابوقیر در نزدیکی اسکندریه به وجد آمده است. این اکتشافات که به تازگی از اعماق دریا بیرون کشیده شده‌اند، پنجره‌ای به سوی تاریخ غنی مصر باستان و تمدن‌های بطلمیوسی و رومی گشوده‌اند.
در این مقاله، به بررسی این یافته‌های بی‌نظیر، اهمیت تاریخی آن‌ها و چالش‌های پیش رو برای حفاظت از این گنجینه‌ها می‌پردازیم.
کشف شهر گمشده زیر آب‌های اسکندریه
باستان‌شناسان مصر بخش‌هایی از یک شهر غرق‌شده 2 هزار ساله را از زیر آب‌های ساحل اسکندریه بیرون کشیدند. این یافته‌ها شامل ساختمان‌ها، آثار باستانی و یک اسکله باستانی هستند که قدمت آن‌ها به بیش از 2 هزار سال پیش بازمی‌گردد.
این منطقه که در خلیج ابوقیر قرار دارد، احتمالاً بخشی از شهر باستانی کانوپ بوده است؛ شهری کلیدی در دوران دودمان بطلمیوسی که حدود 300 سال بر مصر حکمرانی کردند و سپس در دوره امپراتوری روم که حدود 600 سال مصر را تحت کنترل داشتند.
چرا این شهر زیر آب رفت؟
در طول قرن‌ها، زمین‌لرزه‌های پیاپی و بالا آمدن سطح آب دریا باعث شد که این شهر به همراه بندر مجاورش، هرقلیون، به زیر آب فرو رود. تصاویر منتشرشده از این اکتشافات نشان می‌دهد که غواصان و جرثقیل‌ها با دقت و حساسیت بالایی در حال بیرون آوردن این آثار از اعماق دریا هستند.
این فرایند نه‌تنها پیچیده است، بلکه به دلیل محدودیت‌های فنی و معیارهای سخت‌گیرانه حفاظت از آثار باستانی، تنها بخش کوچکی از این شهر غرق‌شده قابل استخراج است.
ویدیو؛ نگاهی به فرآیند کاوش زیر آب
ویدیوهای منتشرشده از این اکتشافات، تصاویری خیره‌کننده از فرآیند بیرون آوردن آثار از زیر آب را به نمایش می‌گذارند.
در این ویدیوها می‌توانید تلاش‌های غواصان و باستان‌شناسان را ببینید که با استفاده از جرثقیل‌ها و تجهیزات پیشرفته، این گنجینه‌های تاریخی را از اعماق دریا بیرون می‌کشند.
این تصاویر نه‌تنها زیبایی آثار باستانی را نشان می‌دهند، بلکه سختی‌ها و پیچیدگی‌های این نوع کاوش‌ها را نیز به تصویر می‌کشند.
آثار کشف‌شده چه چیزی به ما می‌گویند؟
آثار به‌دست‌آمده از این کاوش شامل مجموعه‌ای از بناها و اشیاء است که هر کدام بخشی از داستان زندگی در مصر باستان را روایت می‌کنند.
این یافته‌ها شامل ساختمان‌های سنگ آهکی است که احتمالاً کاربری‌های مذهبی، مسکونی و تجاری داشته‌اند. همچنین مخازن و حوضچه‌های سنگی برای ذخیره آب و پرورش ماهی کشف شده‌اند که نشان‌دهنده پیشرفت‌های مهندسی در آن دوران است.
مجسمه‌های تاریخی و نمادهای قدرت
یکی از برجسته‌ترین اکتشافات این پروژه، مجسمه‌هایی از دوران پیش از روم است. در میان این آثار، مجسمه ابوالهولی متعلق به «رامسس دوم»، یکی از مشهورترین فراعنه مصر باستان، توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
علاوه بر این، مجسمه‌ای از دوره بطلمیوسی که سر آن از بین رفته و نیمه پایین مجسمه‌ای مرمری از یک اشراف‌زاده رومی نیز از دیگر کشفیات مهم هستند. این آثار نشان‌دهنده هنر و فرهنگ غنی در دوره‌های مختلف تاریخی مصر هستند.
سکه‌های رومی
در جریان کاوش‌های اخیر در شهر غرق‌شده کانوپ در خلیج ابوقیر، سکه‌هایی از دوره رومی نیز کشف شده‌اند. این سکه‌ها که از زیر آب‌های دریای مدیترانه بیرون کشیده شده‌اند، بخشی از گنجینه‌های تاریخی هستند که اطلاعات ارزشمندی درباره تجارت و اقتصاد در دوران امپراتوری روم ارائه می‌دهند.
جنس این سکه‌ها عمدتاً از فلزاتی مانند برنز و در مواردی طلا بوده و نشان‌دهنده فعالیت‌های تجاری پویا در بندر کانوپ هستند. این اکتشافات، که با دقت توسط باستان‌شناسان و با استفاده از تجهیزات پیشرفته استخراج شده‌اند، در نمایشگاه «اسرار شهر غرق‌شده» در موزه ملی اسکندریه به نمایش گذاشته خواهند شد و به درک بهتر تاریخ اقتصادی منطقه کمک می‌کنند.
اسکله باستانی و تجارت دریایی
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این اکتشاف، اسکله‌ای به طول 125 متر است که در آن یک کشتی تجاری، لنگرهای سنگی و جرثقیلی از دوران بطلمیوسی و رومی کشف شده است.
این اسکله تا دوره بیزانس برای پهلو گرفتن قایق‌های کوچک مورد استفاده بوده و نشان‌دهنده اهمیت بندر کانوپ در تجارت دریایی منطقه است. این یافته‌ها به ما کمک می‌کنند تا درک بهتری از اقتصاد و ارتباطات دریایی در آن زمان داشته باشیم.
نقش اسکندریه در تاریخ باستان
اسکندریه، به عنوان یکی از مراکز فرهنگی و تجاری جهان باستان، همواره میزبان گنجینه‌های تاریخی بی‌شماری بوده است. این شهر که در دوره بطلمیوسی به اوج شکوه خود رسید، به دلیل موقعیت استراتژیک خود در کنار دریای مدیترانه، نقشی کلیدی در تجارت و تبادل فرهنگی بین شرق و غرب ایفا می‌کرد. کشف این آثار بار دیگر اهمیت اسکندریه را به‌عنوان یکی از مراکز تمدن باستانی نشان می‌دهد.
چالش‌های حفاظت از میراث غرق‌شده
با وجود هیجان ناشی از این اکتشافات، حفاظت از این آثار با چالش‌های بزرگی روبه‌رو است. «شریف فتحی»، وزیر گردشگری و آثار باستانی مصر، در این باره می‌گوید: «بخش عمده این شهر هنوز زیر آب مدفون است، اما آنچه می‌توانیم بیرون بیاوریم محدود است و طبق معیارهای سخت‌گیرانه انتخاب شده است.
بقیه آثار این شهر همچنان جزو میراث غرق‌شده ما باقی خواهد ماند.» این اظهارات نشان‌دهنده پیچیدگی‌های فنی و اخلاقی در کاوش‌های زیر آب است.
تهدید تغییرات اقلیمی
یکی از نگرانی‌های اصلی درباره آینده این آثار، تأثیر تغییرات اقلیمی است. اسکندریه به دلیل افزایش سطح آب دریا و فرونشست سالانه بیش از 3 میلی‌متر، در معرض خطر غرق شدن قرار دارد.
بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل، حتی در خوش‌بینانه‌ترین سناریوها، تا سال 2050 یک‌سوم این شهر ممکن است زیر آب برود یا غیرقابل سکونت شود. این موضوع حفاظت از میراث فرهنگی و باستانی اسکندریه را به چالشی فوری تبدیل کرده است.
اهمیت این اکتشافات برای آینده
این کشفیات نه‌تنها به ما کمک می‌کنند تا تاریخ مصر باستان را بهتر درک کنیم، بلکه بر اهمیت حفاظت از میراث فرهنگی در برابر تهدیدات طبیعی و انسانی تأکید دارند. بخش بزرگی از تاریخ مصر هنوز در زیر آب‌های خلیج ابوقیر پنهان است و این اکتشافات تنها گوشه‌ای از این گنجینه عظیم را به ما نشان داده‌اند.
چرا این اکتشافات مهم هستند؟
این آثار نه‌تنها ارزش تاریخی و فرهنگی دارند، بلکه می‌توانند به توسعه گردشگری پایدار در منطقه کمک کنند. نمایش این آثار در موزه‌ها یا سایت‌های باستانی می‌تواند توجه جهانیان را به تاریخ غنی مصر جلب کند. با این حال، لزوم حفاظت از این آثار در برابر آسیب‌های محیطی و انسانی بیش از پیش احساس می‌شود.
آینده اسکندریه و گنجینه‌هایش
با توجه به تهدیدات ناشی از تغییرات اقلیمی و افزایش سطح آب دریا، آینده اسکندریه و گنجینه‌های باستانی آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
تلاش‌های بین‌المللی برای حفاظت از این میراث و یافتن راه‌حل‌هایی برای کاهش تأثیرات زیست‌محیطی ضروری است. این اکتشافات به ما یادآوری می‌کنند که تاریخ بشر تا چه حد شکننده است و حفاظت از آن نیازمند همکاری و تعهد جهانی است.
این اکتشافات شگفت‌انگیز از شهر غرق‌شده در خلیج ابوقیر، دریچه‌ای به گذشته‌ای باشکوه و پر رمز و راز گشوده‌اند. از مجسمه‌های عظیم گرفته تا اسکله‌های باستانی، هر کدام از این آثار داستان‌هایی از تمدن‌های بزرگ را روایت می‌کنند. اما این گنجینه‌ها در برابر تهدیدات طبیعی و انسانی شکننده هستند و حفاظت از آن‌ها وظیفه‌ای همگانی است.
