تصور کنید در دل کویری خشک و بی‌آب، آبی زلال از دل زمین می‌جوشد و حیات را به شهر می‌آورد. این معجزه قنات زارچ یزد است؛ طولانی‌ترین قنات ایران که از دوران باستان تا امروز همچنان جاری است.
این قنات شاهکاری از دانش و تجربه ایرانیان در مدیریت منابع آب محسوب می‌شود. اما چگونه بدون فناوری مدرن، چنین سیستم پیشرفته‌ای ساخته شد و هنوز هم پابرجاست؟ در ادامه، با این قنات شگفت‌انگیز بیشتر آشنا می‌شویم.
جدول محتوا
قنات زارچ یزد کجاست؟
قنات زارچ یزد یکی از قدیمی‌ترین سامانه‌های مدیریت آب در جهان است که بیش از 100 کیلومتر طول دارد و از هزاران سال پیش تا امروز به تأمین آب شهر یزد کمک کرده است. این قنات با بهره‌گیری از شیب طبیعی زمین، آب را از ارتفاعات اطراف یزد به مناطق خشک‌تر هدایت می‌کند. آب این قنات همچنان جریان دارد و برخی از مناطق شهر یزد هنوز از آن بهره می‌برند.
این قنات در استان یزد، شهر یزد، خیابان سید گلسرخ و در نهایت در محله کوشک نوع قرار گرفته است.
ساخت قنات زارچ بدون تجهیزات مدرن، خود یک شاهکار مهندسی است. حفاری هزاران متر تونل زیرزمینی آن هم با ابزارهای دستی، نشان‌دهنده نبوغ ایرانیان در مدیریت آب است. سیستم قنات به‌گونه‌ای طراحی شده که بدون نیاز به پمپ، آب را از عمق زمین بالا می‌آورد و در تمام مسیر خود، با کمترین میزان هدررفت، آن را توزیع می‌کند. این قنات نمادی از پایداری و سازگاری با محیط‌زیست است
چه کسی قنات زارچ را ساخته؟
درباره سازنده قنات زارچ، منابع تاریخی و باستان‌شناسی اطلاعات دقیقی ارائه نمی‌دهند و هیچ سند معتبری نام فرد خاصی را به‌عنوان بنیانگذار این قنات ذکر نکرده است.
برخی روایات محلی، مانند آنچه در کتاب «جامع مفیدی» آمده، ساخت این قنات را به فردی به نام «محمد مظفر» نسبت می‌دهند، اما این ادعا نیز به‌صورت قطعی تأیید نشده و بیشتر به داستان‌های شفاهی وابسته است.
مهندسی پیچیده این قنات، با بیش از ۲۱۱۵ حلقه چاه و سه شاخه (شور، شیرین و ابراهیم خویدکی)، نشان‌دهنده دانش پیشرفته ایرانیان باستان در مدیریت آب است.
برخی از مردم یزد به «فنحاص بن العزار بن هارون» به‌عنوان بنیانگذار قنات زارچ اشاره دارند، باید گفت که این نام در هیچ منبع تاریخی یا باستان‌شناختی معتبر یافت نمی‌شود و به نظر می‌رسد بخشی از روایات شفاهی محلی یا غیرمستند باشد.
قدمت قنات زارچ یزد
طول قنات زارچ یزد به 90 کیلومتر می رسد و قدمت 3 هزار ساله دارد.
یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز قنات زارچ، بقای آن پس از قرن ها است. طراحی منحصر‌به فرد این قنات باعث شده که کمترین میزان تبخیر و آلودگی را داشته باشد.
قنات زارچ، که با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال به دوره پیش از اسلام (احتمالاً زرتشتیان یا ساسانیان) برمی‌گردد، به‌عنوان طولانی‌ترین قنات جهان در یونسکو ثبت شده است.
همچنین، در گذشته نگهداری قنات بر عهده میراب ها بود که به طور مداوم مسیرهای آب را بررسی و تمیز می کردند. امروزه با استفاده از روش های مدرن، برخی بخش های قنات همچنان قابل استفاده است و می تواند الگویی برای مدیریت منابع آب در مناطق کم آب باشد.
قنات زارچ یزد در یونسکو
به دلیل اهمیت تاریخی و فنی، قنات زارچ یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این ثبت نشان‌دهنده ارزش بی‌نظیر این قنات در سطح بین‌المللی است. قنات زارچ یزد یکی از طولانی‌ترین و عمیق‌ترین قنات‌های جهان محسوب می‌شود و این ویژگی، آن را به اثری ارزشمند برای مطالعات علمی و مهندسی تبدیل کرده است.
گردشگری در قنات زارچ یزد
قنات زارچ یزد علاوه بر ارزش فنی، یک جاذبه گردشگری منحصر‌به‌فرد نیز محسوب می‌شود. بازدید از این قنات، فرصتی برای سفر به گذشته و لمس مهندسی شگفت‌انگیز ایرانیان است.
در برخی نقاط، امکان ورود به تونل‌های قنات و مشاهده سیستم آبرسانی سنتی وجود دارد. اگر به تجربه‌ای متفاوت در سفر به یزد علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم که از این قنات دیدن کنید. همچنین، برای برنامه‌ریزی سفر خود، می‌توانید از خدمات تریپ تودی بهره ببرید.
یک پاسخ
فنحاص بن العزار بن هارون بنیان گذار قنات زارچ بودن اسنادش هم دست یهودیان محله الازار یزد است که محله ای قدیمی وسه هزار ساله است و الاع آباد زارچ و زار چ از اسم الاع زار گرفته شده و اسم قدیمی قنات الازار است که بیانگر نام بنیانگذار قنات است